شاید تا بحال اسم شیر های سنگی به گوشتان خورده باشد. و کنجکاو شده باشید که بدانید این شیرهای سنگی چی هستن. ما در این مقاله به آشنایی با شیر های سنگی در قبرستان های بختیاری می پردازیم

شیر سنگی چیست

شیر سنگی یا همان بردشیر در واقع مجسمه های سنگی هستند که در گذشته توسط سنگ تراشان ایل بختیاری تراشیده می شدند این مجسمه ها بیشتر در استان های چهارمحال و بختیاری و شمال استان خوزستان تراشیده و استفاده می شدند و معمولا به نشانه شجاعت و دلاوری یا به دلایلی مانند تبحر در شکار و تیر اندازی در جنگ و سوارکاری بر آرامگاه بزرگان بختیاری قرار می گرفته است. مجسمه های شیر سنگی در گویش محلی بختیاری ها برد شیر نامیده می شوند.

 

 

وجود شیر سنگی بر روی قبور دلاوران و جوانان بختیاری نشان از تاریخ پر و فراز و نشیب و دیرینه ایل بختیاری دارد. در واقع شیرهای سنگی بر روی قبور جنگ آوران و کشته شدگان در جنگ ها یاد آور تاریخ پرحادثه و فراز و نشیب و گذشته ای همراه با جنگ ها، خون ریزی ها و ستیزه جویی های منطقه ای است که هنوز هم به ندرت به جای سنگ قبر استفاده میشود.

نکته! اندازه شیرهای سنگی متفاوت بوده است و معمولا اندازه شیر های سنگی به کار رفته بستگی به جایگاه فرد متوفی داشته است.

ویژگی شیر های سنگی

  • از جنس سنگ هستند
  • نشانه شجاعت و دلاوری
  • هنرمندی در شکار
  • تیر اندازی در جنگ
  • مهارت در سوار کاری
  • بر روی آرامگاه بزرگان می گذارند.

 

دارای نقش های شمشیر، خنجر یا گرز بر روی شیرهای سنگی. البته لازم به ذکر است همه این نقش ها بر روی یک شیر سنگی حکاکی نمی شود. هر یک از این نقش ها بر روی شیر های متفاوتی حکاکی می شوند. به همین دلیل است که شیر های سنگی تفاوت هایی باهم دارند به عبارتی می توان گفت شیوهٔ تراش شیر های سنگی نزد قبایل مختلف بختیاری دارای تفاوت های جزئی با یکدیگر می‌ باشند.

شیر سنگی یکی از مهمترین و پُرطرفدار ترین صنایع دستی حوزه حجاری و سنگ‌ تراشی چهارمحال و بختیاری است.

طرز تراشیده شدن شیر های سنگی

شیر های سنگی به این  گونه تراشیده می شدند که  دست ها و پاهای شیر بر روی سطحی سنگی قرار می گرفت تا این قسمت در خاک دفن شود و این به این علت بود که شیر سنگی بتواند به خوبی سرپا بماند.
هنری لایارد در کتاب خود به نام ماجرا های اولیه، در مورد شیرهای سنگی این چنین می نویسد:
<بختیاری‌ ها، تندیس و نقش شیر را به روی قبور خوانین و افراد سرشناس نصب یا نقر می‌ کنند، تا خاطره سلح‌ شوری و جنگجویی آن‌ ها، برای همیشه زنده بماند.>

باتوجه کردن به نظرات حکاکی شده بر روی شیرهای سنگی دانسته اند که گویا این شیر های سنگی قدمت زیادی دارند که این قدمت به دوران ماد ها می رسد.  روی بدنه این شیر ها نقش هایی مثل خنجر، شمشیر، تفنگ،بته جقه، سرو خمیده، اسب سوار بر شمشیر، اسب زین شده آماده حرک، نیزه، درخت وجود دارد.

نکته! شیر های سنگی قابل جابجایی و در معرض تخریب هستند.

در گویش بختیاری به این مجسمه‌ ها برد شیر می‌ گویند. این شیر ها هنوز در قبرستان‌ های قدیمی بختیاری دیده می‌ شوند چرا که منطقه بختیاری سرزمین شیر های سنگی نام دارد.

 

 

گستره وجود شیر های سنگی

گستره وجود این مجسمه ها ، در مناطق بختیاری کشورمان است. پایتخت این مجسمه های شیر های سنگی منطقه خانمیرزا است. بزرگترین منبع دسترسی به شیر های سنگی شهر ایذه است.

شهر هفشجان در گذشته یکی از مراکز مهم شیر تراشی بوده ‌است. شیر هایی که در قبرستان‌ های هفشجان باقی مانده‌، از زیباترین و خوش نقش‌ترین شیر های سنگی محسوب می‌ شوند.

مناطق گستره وجود عبارتند از:

  • خانمیرزا
  • ایذه
  • هفشجان
  • شهرکیان
  • گورستان شهسوار در روستای کهاباد

هفشجان: هفشجان در 8 کیلومتری شهر کرد واقع است. در ۳ دههٔ گذشته شیرهای سنگیِ بی نظیرِ این قبرستان به غارت رفته‌ اند. به طوریکه از هزاران شیر سنگی این شهر، تنها تعداد، انگشت شماری باقی‌ مانده‌ است. قدمت سنگ تراشی و حجاری بر روی سنگ ها در هفشجان 700 سال است. در بین انواع تولیدات سنگی و حجاری الان شیر سنگی، هاون، سنگ قبر و آرد چی (آسیاب‌دستی) طرف داران بیشتری دارد. انواع مختلف حجاری در هفشجان به حکاکی روی سنگ، سنگ‌ تراشی، احجام‌ سنگی، مرصع سنگ، برجسته و نیم‌ برجسته تقسیم می‌ شود.

شهرکیان: در قبرستان قدیمی و باستانی شهرکیان در مجاورت میدان شهداء، حدود ۲۰ شیر سنگی قدیمی بر روی مزار های بزرگان و خوانین ایل قشقایی نصب شده بودند، ارزش بالای این شیر های سنگی باعث شده است در چندین سال گذشته، تعداد زیادی از این شیر های سنگی متاسفانه به سرقت بروند که متاسفانه باعث شده اند تعداد بسیار کم و ناچیزی از این مجسمه های با ارزش باقی بماند.

گورستان شهسوار: یک منبع غنی از وجود شیر های سنگی است. این گورستان در روستای کهاباد، در شمال شهر ایذه قرار دارد.

قدیمی‌ ترین شیر سنگی موجود در استان چهار محال و بختیاری مربوط به دوره صفویه است. بنا به گفته‌ ها شیر سنگی یادگار دوران ماد ها است.

 

سخن پایانی

سنگ مزار از سالیان گذسته تا به امروز مورد استفاده همگان قرار گرفته و مردمان از سنگ قبر به نماد یاد آور نام و نشانی شروع حیات و اتمام حیات مردگانشان استفاده می کنند. در این میان انواع سنگ های قبر وجود دارند که می توانید با خواندن این مقاله آشنایی با شیرهای سنگی در قبرستان های بختیاری و مقالات موجود در این وب سایت اعم از مقاله همه چیر درباره سنگ گرانیت ، مقاله همه چیر درباره سنگ مرمر  و…  از نیاز خود آگاه شوید تا ما برایتان در انتخاب بهترین سنگ ها کمک کنیم.

پس قبل از خرید بسته به نیاز خود می توان انواع مقالات در مورد سنگ ها را مورد مطالعه قرار داد تا بهترین انتخاب را انجام دهیم.


* *    سنگ مزار فرهاد    * *